Rối loạn ám ảnh cưỡng chế OCD: Định nghĩa và nguyên nhân | Safe and Sound

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế OCD là một rối loạn tâm lý mãn tính có thể khác nhau về mức độ nghiêm trọng. Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, nó có thể bắt đầu ở thời thơ ấu, thanh thiếu niên hoặc tuổi trưởng thành và có xu hướng diễn biến mãn tính nếu không được điều trị.

Ngô Thị Sáng | Thạc sĩ Giáo dục học – Viện tâm lý và sức khoẻ tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khoẻ Cộng đồng và Phát triển

1. Rối loạn ám ảnh cưỡng chế OCD là gì?

Ảnh 1: Rối loạn ám ảnh cưỡng chế OCD là gì?

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là rối loạn tâm lý đặc trưng bởi những suy nghĩ xâm nhập, lặp đi lặp lại (ám ảnh) và hành vi lặp đi lặp lại (cưỡng chế) mà các cá nhân cảm thấy bắt buộc phải thực hiện. Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, rối loạn tâm lý này có thể làm gián đoạn đáng kể cuộc sống hàng ngày của một người, gây ra đau khổ, lo lắng và cản trở khả năng hoạt động của họ.

Nỗi ám ảnh là những suy nghĩ, hình ảnh hoặc thôi thúc không mong muốn và xâm nhập xảy ra lặp đi lặp lại và không thể kiểm soát được trong tâm trí của cá nhân. Họ thường đau khổ và gây ra cảm giác lo lắng hoặc sợ hãi. Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, nỗi ám ảnh phổ biến ở những người mắc rối loạn tâm lý này bao gồm những lo lắng về sự sạch sẽ, đối xứng, tổn hại hoặc những suy nghĩ đáng lo ngại đi ngược lại các giá trị của một người.

Mặt khác, cưỡng chế là những hành vi lặp đi lặp lại hoặc hành vi tinh thần mà các cá nhân thực hiện để giảm bớt lo lắng do nỗi ám ảnh của họ gây ra. Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, những hành vi này thường được tuân thủ một cách cứng nhắc và có thể giúp giảm bớt tạm thời. Tuy nhiên, chúng có thể trở nên tốn thời gian và cản trở các hoạt động và mối quan hệ hàng ngày. Ví dụ về các hành vi cưỡng chế của những người mắc OCD  bao gồm rửa tay quá nhiều, kiểm tra các nghi thức, đếm, sắp xếp các đồ vật theo một thứ tự cụ thể hoặc tìm kiếm sự trấn an nhiều lần.

Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý khuyên rằng, điều quan trọng cần lưu ý là những người mắc rối loạn tâm lý OCD nhận thức được rằng những ám ảnh và cưỡng chế của họ là quá mức và phi lý. Tuy nhiên, họ cảm thấy khó cưỡng lại sự thôi thúc tham gia vào các hành vi hoặc kiểm soát những suy nghĩ ám ảnh của họ.

2. Nguyên nhân gây rối loạn tâm lý ám ảnh cưỡng chế OCD

Nguyên nhân chính xác của Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) vẫn chưa được hiểu đầy đủ. Tuy nhiên, theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, nghiên cứu cho thấy rằng sự kết hợp của các yếu tố di truyền, thần kinh, môi trường và tâm lý góp phần vào sự phát triển của rối loạn tâm lý này. Dưới đây là một số nguyên nhân có thể:

- Yếu tố di truyền: Có bằng chứng cho thấy OCD có thể di truyền trong gia đình. Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, có một thành viên thân thiết trong gia đình mắc OCD làm tăng khả năng mắc chứng rối loạn này ở những thành viên khác. Một số gen nhất định có thể đóng vai trò trong việc khiến các cá nhân mắc rối loạn tâm lý này, mặc dù các gen cụ thể chưa được xác định.

Ảnh 2: Yếu tố di truyền gây ra OCD

- Các yếu tố thần kinh: Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng có thể có những bất thường trong cấu trúc và chức năng não ở những người mắc chứng OCD. Cụ thể, có thể có sự gián đoạn trong giao tiếp giữa các vùng khác nhau của não, bao gồm vỏ não trán ổ mắt, hạch nền và đồi thị, có liên quan đến việc điều chỉnh cảm xúc và hành vi.

- Mất cân bằng các chất hóa học: Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, các chất dẫn truyền thần kinh, chẳng hạn như serotonin, dopamine và glutamate, có liên quan đến việc truyền tín hiệu giữa các tế bào não. Người ta tin rằng sự mất cân bằng trong các chất dẫn truyền thần kinh này có thể góp phần vào sự phát triển của OCD. Các loại thuốc nhắm vào các chất dẫn truyền thần kinh này, chẳng hạn như chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI), thường được sử dụng trong điều trị rối loạn tâm lý OCD.

Ảnh 3: Mất cân bằng các chất hoá học gây OCD

- Các yếu tố môi trường: Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, một số yếu tố môi trường có thể góp phần vào sự phát triển hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng của rối loạn tâm lý OCD. Các sự kiện đau buồn trong cuộc sống, chẳng hạn như lạm dụng thể chất hoặc tình dục, có thể làm tăng nguy cơ phát triển OCD. Ngoài ra, căng thẳng mãn tính hoặc những thay đổi quan trọng trong cuộc sống, chẳng hạn như sinh con hoặc mất người thân, có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng OCD ở những người dễ mắc bệnh.

- Các yếu tố nhận thức: Các kiểu suy nghĩ và niềm tin bị bóp méo cũng có thể đóng một vai trò trong OCD. Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, những người mắc chứng OCD có thể có tinh thần trách nhiệm cao, cầu toàn hoặc có xu hướng trở thành thảm họa. Những yếu tố nhận thức này có thể góp phần vào sự phát triển và duy trì những ám ảnh và cưỡng chế.